Arap dili uzmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Hakkı Suçin’in Öteki Dilde Var Olmak (Multilingual, 2007) adlı çalışması Arapça-Türkçe karşılıklı çevirinin çeviribilim açısından değerlendirildiği, alanında tek çalışma olarak duruyor. Tanıtım metninde çalışmanın içeriği ayrıntılı bir şekilde anlatılıyor:
Öteki Dilde Var OlmakÖteki Dilde Var Olmak, sözcük ve kalıplaşmış ifadeler düzeyinde genelde kaynak dil ile hedef dil arasında, özelde ise Arapça-Türkçe ve Türkçe-Arapça çeviride karşılaşılan eşdeğerlik sorunlarını ve bu sorunları çözmek için çevirmenlerin izledikleri stratejileri ele alan betimsel bir araştırma niteliğindedir.
Çalışmanın Birinci Bölümünde “Çeviride Eşdeğerlik Yaklaşımlar” ana başlığı altında çeviride eşdeğerlik yaklaşımları genel hatlarıyla incelenmiştir. Çeviri araştırmalarının şekillenmesinde ve çevirinin bağımsız bir disiplin hale gelmesinde büyük katkı sağlayan Roman Jakobson, Eugene Nida, John Catford’ın çeviride eşdeğerlik ile ilgili yaklaşımları bu bölümde ele alınmıştır. Özellikle çeviri uygulamaları alanında önemli çalışmalar yapmış olan Jean-Paul Vinay ve Jean Darbelnet, Juliane House, Peter Newmark, Basil Hatim ve Ian Mason, ve Mona Baker’in yaklaşımları da bu bölümde yer almıştır. Burada metindilbilim çalışmalarıyla bilinen Robert-Alain de Beaugrande ve Wolfgang Ulrich Dressler’in eşdeğerlik ile ilgili yaklaşımlarına da yer verilmiştir. Bunun yanısıra birebir/bağımlı çeviri, serbest çeviri, biçim-içerik çerçevesinde yapılan tartışmalar ile betimsel çeviri çalışmalarına ön ayak olan Çoğuldizge Kuramı da kısaca tanıtılmıştır.
“Sözcük Düzeyinde Genel Eşdeğerlik Sorunları” başlıklı İkinci Bölümde, sözcüğün anlam çerçevesi üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, sözcüksel anlam, semantik alanlar, üstanlamlılık-altanlamlılık ele alınmıştır. Sözcüksel anlam türleri “düzanlam” ve “yananlam” olmak üzere iki ana grupta incelenmiş, eşanlamlılık, eşadlılık ile tutumsal, duygusal, çağrışımsal, eşdizimsel ve anıştırmalı anlam türleri çeviri sorunları açısından irdelenmiştir.
Arapça’nın stilistik özelliklerinden olan biçimsel ve anlamsal sözcük yinelemesi ile bunların Türkçeye aktarılmasında ortaya çıkan çeviri sorunları ve izlenebilecek stratejiler de İkinci Bölümde yer almıştır. Ayrıca Arapçada eksilti ve eksilti türlerine de yer verilmiş, eksilti işlemiyle ilgili klasik ve modern yaklaşımlara değinilmiş, eksiltili ifadelerin yer aldığı Arapça örneklerin Türkçe ve İngilizce çevirileri verilmiş, böylece eksilti açısından söz konusu diller karşılaştırılmıştır. Kısaltmalar, özel adların hedef dile aktarılması konularına da bu bölümde yer verilmiştir. Diller arası sözcük alışverişinin sonucu olarak anlam kaymasına uğrayan ve bu nedenle çeviride eşdeğerlik sorunlarına yol açan sözcükler, “sahte dostlar” kavramı etrafında irdelenmiş, ayrıca kültürel farklılıklardan kaynaklanan çeviri sorunları ana hatlarıyla ele alınmıştır.
Üçüncü Bölümde “Kalıplaşmış İfadeler Düzeyinde Genel Eşdeğerlik Sorunları” ele alınmıştır. Bu çerçevede hem çeviride hem de dil öğretiminde önemli bir yere sahip olan eşdizimler, yapı ve işlev açısından sınıflandırmaya tabi tutularak, klasik Arap dilcileri ile Batılı anlambilim ve çeviri araştırmacılarının eşdizimlere ilişkin yaklaşımları genel hatlarıyla ele alınmıştır. Bu bölümde eşdizimlerin hedef dile aktarılmasında karşılaşılan genel sorunlar da sınıflandırılmıştır. Deyimler ve atasözlerinin genel özellikleri ile deyimsel ifadeler çerçevesinde karşılaşılan genel sorunlara da bu bölümde yer verilmiştir.
Dördüncü Bölümde “Sözcük ve Kalıplaşmış İfade Düzeyinde Genel Eşdeğerlik Stratejileri” başlığı altında genel anlamda çevirmenlerin çeviride izledikleri bazı stratejiler Arapça perspektifinden ele alınmıştır. Kültürel ikame, telafi, özelleştirme ve genelleştirme, açımlama, ekleme ve çıkarma olmak üzere altı kategoride incelenen bu stratejiler, çeviri uygulamasının her aşamasında çevirmenin izlemek durumunda kalabileceği, verilen kuramsal zemini akıllıca ve dengeli bir şekilde kullanması durumunda optimum düzeyde başarılı bir hedef metin oluşturmasına yardımcı olabilecek çeviri işlemlerinden oluşmaktadır.
Arapça çeviri araştırmaları alanında Türkiye’de yayınlanan ilk eser olan kitapta kuramsal ve uygulamalı çeviribilim konuları iç içe işlenmiştir. Arapça çeviriyle ilgilenenler, araştırmacılar ve mütercim-tercümanlık öğrencileri için önemli bir kaynak niteliğindedir.
Kaynak: http://ceviribilim.com/?p=2260